**ANKARA** – Sağlık Bakanlığı, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) acil durum ilan ettiği M-Çiçeği (MPOX) hastalığı ile ilgili kapsamlı bir rehber yayımladı. Rehberde, hastalığın tanımı, bulaşma yolları, belirtileri ve vatandaşların bir vaka ile temas etmeleri halinde almaları gereken önlemler detaylı bir şekilde açıklandı.
**Hastalık Tanımı ve Bulaşma Yolları**
Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan rehberde, M-Çiçeği hastalığının Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında endemik olarak görülen, zaman zaman ise dünyanın farklı bölgelerine yayılan az sayıda görülen bir viral hastalık olduğu belirtildi. Rehberde, hastalığın klinik belirtileri arasında ateş, halsizlik, yorgunluk, baş ağrısı, kızarıklık ve büyümüş lenf nodlarının bulunduğu ifade edildi. Bu belirtilerin, hastalığın çeşitli tıbbi komplikasyonlara yol açabileceği uyarısı yapıldı. M-Çiçeği’nin semptomlarının genellikle 2 ila 4 hafta sürdüğü ve hastalığın kendi kendini sınırlayabilen bir yapıya sahip olduğu belirtildi. Ancak ağır vakaların da görülebildiği, özellikle Orta Afrika’daki vakalarda yüzde 10’a varan ölüm oranlarının kaydedildiği ifade edildi. Batı Afrika’daki vakalarda ise bu oran yüzde 1 olarak kaydedildi. 2022’de pandemik hale gelen formunda bağışıklık sistemi normal kişilerde ölüm oranının binde 1’in altında olduğu vurgulandı.
M-Çiçeği’nin döküntülerinin, 1980 yılında DSÖ tarafından eradike edilen çiçek hastalığının döküntülerine benzer olduğu, ancak M-Çiçeği’nin çiçek hastalığından daha az bulaşıcı ve daha hafif seyirli olduğu belirtildi. Çiçek hastalığına karşı kullanılan aşıların M-Çiçeği’ne karşı belirli bir koruma sağladığı ve çiçek hastalığının tedavisinde kullanılan antiviral ajanların da M-Çiçeği tedavisinde etkili olduğu vurgulandı.
**Vaka Sayıları ve Coğrafi Dağılım**
Rehberde, M-Çiçeği’nin başlangıçta hayvandan insana bulaşan bir virüsken, zamanla insandan insana da bulaşma yeteneği kazandığı ifade edildi. Son dönemdeki vaka artışlarının cinsel yolla bulaşma üzerinden gerçekleştiği, özellikle erkeklerle seks yapan erkekler arasında yayılımın görüldüğü bildirildi. 1 Ocak 2022 ile 30 Haziran 2024 arasında DSÖ’ye 116 ülkeden toplam 99 bin 176 laboratuvarca doğrulanmış vaka ve 208 ölüm bildirildi. Haziran 2024’te, Mayıs 2024’e benzer şekilde 934 yeni vaka kaydedildi. Vakaların yüzde 61’i Afrika, yüzde 19’u Amerika ve yüzde 11’i Avrupa bölgesinden bildirildi. Doğu Akdeniz Bölgesi’nden ise vaka bildirilmedi. Haziran 2024’te raporlanan 26 ülkeden 16’sında vaka artışının devam ettiği belirtildi.
**Bulaşma Yolları ve Korunma Önerileri**
M-Çiçeği’nin hayvanlardan insana kan, vücut sıvıları, deri veya mukoza lezyonları ile doğrudan temas veya ısırık yoluyla bulaşabileceği kaydedildi. Özellikle Afrika’da, bazı sincap türleri, Gambiya keseli sıçanları ve çeşitli maymun türlerinin bu virüsü taşıdığı belirtildi. İnsandan insana bulaşmada ise uzun süreli yakın temas, cinsel temas ve kontamine olmuş nesnelerle temas önemli bulaş yolları olarak ifade edildi. Enfekte anneden bebeğe plasenta yoluyla geçişin de vakalarda gözlemlendiği belirtildi.
**Hastalık Belirtileri ve İzlenecek Yollar**
Hastalığın kuluçka süresinin 6 ila 14 gün arasında değişebileceği, hayvan ısırığı veya tırmalanması sonrasında ise 13 ila 9 gün arasında belirtilerin ortaya çıkabileceği ifade edildi. Deri döküntüsü ve ateşin 1-3 gün arasında ortaya çıktığı ve bu döküntülerin hastalığın şiddetine göre vücudun farklı bölgelerinde görülebildiği kaydedildi. Vaka tespit edilmesi halinde olası vakaların cerrahi maske takması ve sağlık personelinin N95 maske, gözlük veya siperlik, eldiven ve önlük gibi kişisel koruyucu ekipman kullanması gerektiği vurgulandı.
**Tedavi ve Aşı**
M-Çiçeği’nin kesin bir tedavisinin olmadığı, semptomları hafifletmek ve komplikasyonları yönetmek için klinik bakım ve destekleyici tedavi önerildi. Ağrı kesiciler, laksatifler, orofaringeal antiinflamatuarlar gibi tedavi seçeneklerinin gerektiğinde kullanılabileceği belirtildi. Çiçek hastalığı aşısının M-Çiçeği’ne karşı yüzde 85 oranında koruyucu olduğu ve çiçek aşısı yapılmış kişilerin hastalığı daha hafif geçirebileceği ifade edildi. Günümüzde kullanılan yeni aşıların ise iki doz şeklinde uygulanması gerektiği ve klinik kullanıma sınırlı erişimin olduğu belirtildi.
**İzolasyon ve Önlemler**
Rehberde, vaka ile karşılaşılması durumunda izolasyon süresinin 21 gün olduğu, hastaların hastanede veya evde izolasyona alınması gerektiği belirtildi. Evde izolasyon durumunda hastaların ayrı bir odada kalmaları, eşyalarla doğrudan temas etmemeleri ve hane halkıyla temasın en aza indirilmesi gerektiği vurgulandı. Kesin vaka ile temas edenlerin ise 21 gün boyunca semptomları takip etmeleri gerektiği, semptom gelişmesi durumunda maske takarak hastaneye başvurmalarının önerildiği ifade edildi.
Rehberde ayrıca, sağlık personelinin standart önlemler ve riskli materyaller konusunda bilgilendirilmesi ve hastane süreçlerinde gerekli hijyen kurallarına dikkat edilmesi gerektiğinin altı çizildi.
